راه‌نامه کامیون سندی غیر قابل معامله است که جهت حمل کالا با کامیون مورد استفاده قرار می‌گیرد . این سند مخصوص حمل کنندگان با کامیون بوده و حدود مسئولیت های متصدیان حمل و نقل جاده ای را مشخص می‌نماید و معمولا در ۶ الی ۱۴ نسخه صادر می گردد که ۳ نسخه آن اصلی می باشد که به امضا صادر کننده حمل کننده و گیرنده کالا می‌رسد و بقیه نسخ آن جهت گمرکات ورودی و خروجی کشورهای بین راه مورد استفاده قرار می‌گیرد . اهم اطلاعات مندرج در راه نامه کامیون به شرح زیر است :
۱- نام و نشانی فرستنده کالا یا کارگزار آن
۲- نام و نشانی حمل کننده کالا
۳- نام و نشانی گیرنده کالا
۴- تاریخ صدور و تاریخ حمل
۵- تاریخ و محل بارگیری در مبدا و همچنین تاریخ و محل تحویل در مقصد
۶- وزن خالص و ناخالص محموله
۷- هزینه های مربوط به حمل و گمرک و غیره
۸- مشخصات کالا از لحاظ ابعاد , نوع بسته بندی , نوع کالا , تعداد و علایم روی آن
۹- ذکر این که آیا انتقال از کامیونی به کامیون دیگر کجاز است یا خیر ؟
۱۰- اسناد ضمیمه
این سند تحت مقررات ببین المللی حمل کالا از طریق جاده(CONVETION MERCHANDISE ROUTIER=CMR) صادر می‌گردد .این مقررات در سال ۱۹۵۶ جهت تامین منافع و حقوق دست اندرکاران حمل و نقل جاده‌ای و یکنواخت نمودن شرائط حاکم بر قرارداد حمل و نقل بین‌المللی کالا توسط سازمان IRU به وجود آمد و در سال ۱۹۷۸ نیز با توجه به نیاز, تغییرات و اصلاحاتی در مقررات مربوطه ایجاد گردید. در مقررات این کنوانسیون پیش بینی شده که چنانچه یکی از کشورهای مبدا و یا مقصد حمل و نقل عضو این کنوانسیون باشد مقررات در مورد کشور غیر عضو نیز حاکم و معتبر میباشد .
همانطور که گفته شد, راه نامه کامیون رسیدی است که حمل کننده پس از دریافت کالا به فورواردر یا عاملین حمل می دهد و متعهد به رساندن کالا به مقصد میباشد . به علاوه این رسید قابل انتقال نبوده و قابل ظهرنویسی جهت ترخیص کالا از گمرک نیز نمی باشد . ضمنا یک محموله ممکن است در چندین کامیون بارگیری شود که عاملین حمل بر مبنای آن بارنامه و یا FBL صادر می نمایند که به وسیله آن می توان مالکیت کالا را انتقال داد .
مقررات و کنوانسیون های ناظر بر حمل و نقل جاده ای
همانطور که می دانیم در صورتی که کالا از طریق جاده حمل گردد ممکن است از یک یا چند کشور بین راه عبور نماید تا به کشور مقصد وارد و در گمرک مقصد , کالا را تخلیه نماید . کشورهای بین راه جهت اطمینان از این که کامیون حامل کالا مقداری از کالا را داخل کشور آنها تخلیه ننموده و یا دارای کالای ممنوعه نمی‌باشد , اقدام به بازرسی کامیونهای ورودی نموده و پس از کنترل مدارک مربوطه و ذکر مقدار کالا , به کامیون مربوطه اجاز ترانزیت از خاک کشور خود را می‌دهند . این شیوه عمل باعث تاخیر در رسیدن کالا به مقصد نهایی و معطلی بیش از اندازه در گمرکات ورودی و خروجی کشورها می‌شود .
به منظور این نقیصه در سال ۱۹۵۹ مقرراتی جهت ایجاد تسهیلات در رابطه با تشریفات گمرکی کامیونهای حامل کالا که جاده های بین‌المللی تردد نموده و از گمرکات مرزی کشورهای بین راه عبور می کردند , به وجود آمد .
بر طبق مفاد این مقررا ت, موسسات حمل و نقل بین‌المللی با خرید دفترچه کارنه تیر برای هر سفر, پرداخت حقوق و عوارض گمرکی محموله کامیون را تضمین می کنند . این ضمانت توسط شرکت های حمل و نقل بین‌المللی به اتاق بازرگانی مبدا سپرده می‌شود و در مقابل , اتاق بازرگانی محل با در اختیار قرار گذاردن دفترچه کارنه تیر ضامن عبور ترانزیت کامیون مربوطه تا گمرک نهائی می‌گردد .
نظار بر حسن اجرای مقررات ((تیر)) به سازمان اتحادیه حمل و نقل بین المللی جاده ای معروف به ایرو IRUکه یکی از سازمانهای وابسته به سازمان ملل متحد می باشد , محول گردیدهاست و اطاق بازرگانی کشور صادر کننده کارنه تیر که عضو سازمان IRUاست , موسسه ضامن شناخته می شود.
دفترچه کارنه تیر عبارتست از دفترچه ای که توسط اتاق بازرگانی محل برای کامیونهایی که واجد شرایط مطابق با استاندارد تعیین شده در کنوانسیون تیر * * می باشند صادر می گردد .بدین طریق که موسسه حمل و نقل واجد شرائط , جهت هر سفر کامیون خود , اقدام به خرید یک دفترچه از اتاق بازرگانی مبدا نموده و ضمانتنامه معتبر به اتاق مزبور ارائه می نماید .
هر دفترچه کارنه تیر دارای ۸ الی ۱۴ صفحه می باشد و کامیونهائی که تحت مقررات کارنه تیر تردد می نمایند پس از بارگیری در گمرک مبدا درب قسمت بار کامیون با سیم و سرب توسط گمرک مبدا پلمپ و ممهور و مشخصات مربوطه در کارنه تیر درج کی گردد . در هنگام خروج از مرز کشور مبدا در صورت سالم بودن پلمپ درب کامیون , پس از تشریفات گمرکی به کامیون اجازه خروج داده شده و بدین ترتیب کامیون کالا به گمرک کشور مقصد هدایت می گردد . علی رغم آنکه مقررات کارنه تیر برای تسهیل امور موسسات حمل و نقل جاده ای و وسیله نقلیه مربوطه صارد می گردد, ولی در عمل برای صاحبان کالا نیز ایجاد اطمینان در حمل و نقل صحیح و بدون کم و کاست کالا می نماید .
لازم به ذکر است که ایران در سال ۱۳۴۹ به این کنوانسیون ملحق گردید .