رأی شماره 1253 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری با موضوع: نامه شماره 1401/500/5318 مورخ 1401/1/28 معاون توسعه بازرگانی وزارت جهاد کشاورزی که متضمن ممنوعیت صادرات محصولات سیب زمینی، گوجه فرنگی، پیاز و بادمجان تا اطلاع ثانوی و بر مبنای ضرورت تنظیم قیمت و بازار داخلی کشور است، از تاریخ تصویب ابطال شد.
بسمه تعالی
جناب آقای اکبرپور
رئیس هیأت مدیره و مدیرعامل محترم روزنامه رسمی جمهوری اسالمی ایران
یک نسخه از رأی هیأت عمومی دیوان عدالت اداری به شماره دادنامه 140109970905811253 مورخ 12/7/1401 با موضوع: »نامه شماره 5318/500/1401 مورخ 28/1/1401 معاون توسعه بازرگانی وزارت جهاد کشاورزی که متضمن ممنوعیت صادرات محصولات سیبزمینی، گوجه فرنگی، پیاز و بادمجان تا اطلاع ثانوی و بر مبنای ضرورت تنظیم قیمت و بازار داخلی کشور است، از تاریخ تصویب ابطال شد.« جهت درج در روزنامه رسمی به پیوست ارسال میگردد.
مدیرکل هیأت عمومی و هیأت های تخصصی دیوان عدالت اداری ـ یدالله اسمعیلی فرد
تاریخ دادنامه: 12/7/1401 شماره دادنامه: 1253 شماره پرونده: 0100248
مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: آقای بهمن زبردست
موضوع شکایت و خواسته: ابطال نامه شماره 5318/500/1401 مورخ 28/1/1401 معاون توسعه
بازرگانی وزارت جهاد کشاورزی
گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال نامه شماره 5318/500/1401 مورخ 28/1/1401 معاون توسعه بازرگانی وزارت جهاد کشاورزی را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:
“مطابق بند )الف( ماده 23 قانون احکام دایمی برنامه جلوگیری از صادرات هرگونه کالا به منظور تنظیم بازار داخلی ممنوع اعلام شده است و این ممنوعیت شامل کالاهای کشاورزی نیز میشود. به موجب بند 4 مصوبات نهمین جلسه شورای عالی هماهنگی اقتصادی مورخ 25/5/1397 مقرر گردید: به منظور جلوگیری از کاهش عرضه و افزایش قیمت کالاها در بازار داخلی وزیر صنعت، معدن و تجارت میتواند در چهارچوب دستورالعملی که به تصویب رئیس جمهور میرسد، صادرات برخی از کالاها را در شرایط اضطراری برای محدوده زمانی معین مشروط یا ممنوع کند.
عدم ذکر عنوان وزیر جهاد کشاورزی در این مصوبه، با وجود آنکه، به موجب بند )الف( ماده 1 قانون تمرکز وظایف و اختیارات مربوط به بخش کشاورزی در وزارت جهاد کشاورزی مصوب سال 1391 ،کلیه اختیارات، وظایف و امور مربوط به سیاستگذاری، برنامهریزی، نظارت و انجام اقدامات الزم در موارد تجارت اعم از صادرات، واردات و تنظیم بازار داخلی محصولات و کالاهای اساسی زراعی، باغی و گیاهی دارویی از وزارت صنعت، معدن و تجارت منتزع و به وزارت جهاد کشاورزی واگذار شـده، نشـان میدهد که شورای عالی همـاهنگی اقتصادی این مصوبه را عمدتا در خصوص کالاهای صنعتی تصویب نموده، اگر هم احیانا نیازی به ایجاد محدودیت در صادرات کالاهای کشاورزی باشد باید توسط وزیر صنعت، معدن و تجارت صورت گیرد.
در عمل هم، اگر وزارت جهاد کشاورزی نیاز به ایجاد محدودیت در صادرات کالاهای کشاورزی میدید، از وزارت صنعت، معدن و تجارت درخواست میکرد تا اعمال این محدودیت را از گمرک درخواست کند، اما حال که وزارت صنعت، معدن و تجارت، چندی است با تمکین در برابر آرای متعدد هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در خصوص ابطال نامه های این وزارت در مورد ایجاد ممنوعیت برای صادرات از جمله دادنامه شماره 1251 مورخ 9/10/1399 ،از صدور چنین نامه هایی خودداری میکند. وزارت جهاد کشاورزی طی نامه مورد شکایت، رأسًا از گمرک درخواست کرده، ممنوعیت صادرات محصولات سیبزمینی، گوجه فرنگی، پیاز و بادمجان تا اطلاع ثانوی به گمرکات اجرایی کشور ابلاغ شود.
لذا با عنایت به این توضیحات و با اتخاذ ملاک از آرای متعدد هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در این خصوص، از آنجا که:
الف) در نامه مورد شکایت صراحتًا ذکر شده این ممنوعیت صادرات، نه در مورد دستهای از اقلام خاص دامی، نباتی، خاک زراعی و مرتعی و گونههایی که جنبه حفظ ذخایر ژنتیکی و یا حفاظت تنوع زیستی دارند، بلکه »با توجه به تحوالت بازارهای جهانی ناشی از جنگ روسیه و اوکراین و افزایش تقاضای جهانی برای مصرف برخی کالاهای کشاورزی، کاهش تعرفه وارداتی در کشورهای همسایه و ضرورت تنظیم ق مت و بازار داخلی کشور«است.
ب) اعمال محدودیت، نه توسط وزیر صنعت، معدن و تجارت، بلکه توسط معاون توسعه بازرگانی وزارت جهاد کشاورزی صورت گرفته.
ج) در نامه مورد شکایت، اساسًا به دستورالعملی که وفق مصوبه شورای عالی هماهنگی اقتصادی باید به تصویب رییس جمهور میرسید استناد نشده که بتوان گفت مصوبه شورای عالی هماهنگی اقتصادی در این باره رعایت شده یا نه،
د) درخواست اعمال محدودیت صادرات، نه برای محدوده زمانی معین، بلکه »تا اطلاع ثانونی« است.
به دلیل مغایرت این ممنوعیـت با بند الف ماده 23 قانون احکام دایمـی و بند 4 مصوبات نهمین جلسه شورای عالی هماهنگی اقتصادی، و همچنین خارج از حدود اختیارات بودن آن، درخواست ابطال نامه مـورد شکایت را داشته، همچنین جهت جلوگـیری از تضییع حقـوق صادرکنندگـانی که در فاصـله میان صدور نامه و صدور رأی دیوان از حق قانونی شان محروم میشوند، درخواست اعمال ماده 13 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری و ابطال از زمان صدور را نیز دارم.”
متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:
“جناب آقای دکتر مقدسی
معاون وزیر و رئیس محترم گمرک جمهوری اسالمی ایران
موضوع: ممنوعیت صادرات
سالم علیکم
، با توجه به تحوالت بازارهای جهانی ناشی از جنگ روسیه و اکراین و افزایش تقاضای جهانی برای احترامًا
مصرف برخی کالاهای کشاورزی، کاهش تعرفه وارداتی در کشورهای همسایه و ضرورت تنظیم قیمت و بازار داخلی کشور، با عنایت به بند 9 مصوبه شماره 28130/م/ص مورخ 4/12/1400 ستاد تنظیم بازار کشور و مفاد بند )الف( ماده یک قانون تمرکز خواهشمند است دستور فرمایید ممنوعیت صادرات محصولات سیب زمینی، گوجه فرنگی، پیاز و بادمجان تا اطالع ثانوی به گمرکات اجرایی کشور ابلاغ شود.
معاون وزیر وزارت جهاد کشاورزی
علیرغم ارسال و ابلاغ نسخه دوم دادخواست و ضمائم آن برای طرف شکایت تا زمان رسیدگی به پرونده پاسخی ارسال نشده است.
هیأت عمـومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 12/7/1401 با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.
رأی هیأت عمومی
با عنایت به اینکه براساس بند الف ماده 23 قانون احکام دائمی برنامه هـای توسعه کشور مصوب سال 1395 مقرر شده است که: »… جلوگیری از صادرات هرگونه کالا به منظور تنظیم بازار داخلی ممنوع است…«، لذا مفاد نامه شماره 5318/500/1401 مورخ 28/1/1401 معاون توسعه بازرگانی وزارت جهاد کشاورزی که متضمن ممنوعیت صادرات محصولات سیب زمینی، گوجه فرنگی، پیاز و بادمجان تا اطلاع ثانوی و برمبنای ضرورت تنظیم قیمت و بازار داخلی کشور است، با بند الف ماده 23 قانون احکام دائمی برنامه های توسعه کشور مغایرت دارد و مستند به بند 1 ماده 12 و مواد 13 و 88 قانون تشکیالت و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 از تاریخ تصویب ابطال میشود.
رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ حکمتعلی مظفری