نمودار 1 خالص جریان FPI و FDI در سطح جهانی طی سالهای 2000 تا سال 2014 را به صورت مطلق و نمودار 2 درصدی از این دو جریان را نسبت به تولید ناخالص داخلی جهان نشان میدهد.
همانگونه که در نمودار 1 ملاحظه میشود جریان FDI و نیز FPI در نتیجه وضعیت خاص اقتصاد جهانی در سال 2228 به طور جدی تحت تأثیر قرار گرفته و به نحو محسوسی کاهش یافته است. سپس و با توجه به گذر از بحران ایجاد شده در اقتصاد جهانی که نشئت گرفته از اقتصاد آمریکا بوده است وضعیت بهبود یافته است. این موضوع در سالهای اخیر به ویژه در مورد FPI مشهودتر است.
با توجه به گزارش اخیر بانک جهانی¹ میتوان گفت در سال 2014 جریان ورود سرمایه گذاری مستقیم خارجی به کشورهای توسعه یافته کاهش یافته است و در سوی مقابل برای کشورهای در حال توسعه این جریان افزایش یافته است². این درحالی است که روند متفاوتی برای FPI را در مورد کشورهای توسعه یافته میتوان دید. برای مثال خالص سرمایه گذاری مستقیم خارجی در آمریکا از حدود 215 میلیارد دلار در سال 2013 به حدود 93 میلیارد دلار در سال 2014 کاهش یافت،
حال آنکه در همین دوره، خالص ورودی FPI در آمریکا از ( 85 – ) میلیارد دلار در سال 2213 به حدود 172 میلیارد دلار در سال 2014 رسید ³.
شایان ذکر است کاهش در خالص FDI در سال 2014 ، عمدتاً به دلیل شکنندگی اقتصاد جهانی، عدم اطمینان سیاستی برای سرمایه گذاران و ریسک های ژئوپلیتیکی بالا و کاهش سرمایه گذاری مستقیم خارجی در آمریکا رخ داده است 4. نکته حائز اهمیت دیگر اینکه واکنش FPI در مقایسه با FDI به وضعیتهای رونق و رکود اقتصاد جهانی بسیار بیشتر است. دلیل عمده آن هم واکنش سریعتر سرمایه گذاران به این موضوع است که امری منطقی است.
3- World Development Indicators,2015.
4- UNCTAD, 2015 , Global Investment Trends in 2014 and Prospects for 2015.
با توجه به نمودار 2، در دوره مورد بررسی به طور کلی، نسبت سرمایه گذاری مستقیم خارجی به GDP جهانی در مقایسه با این نسبت برای سرمایهگذاری خارجی در پورتفوی دارای درصد بالایی بوده و این نسبت از حدود 4 درصد در ابتدای دوره به حدود 2 درصد در سال 2014 رسید. بعد از سال 2012 ، به دلیل رونق نسبی در اقتصاد آمریکا، بهبودی در روند نسبت پورتفوی خارجی بر خلاف سرمایه گذاری مستقیم خارجی اتفاق افتاد و در سال 2014 این نسبتها به هم نزدیکتر شده است. به عبارت دیگر واکنش FPI به رونق نسبی در اقتصاد آمریکا بیشتر از FDI بوده است.
منبع : http://data.worldbank.org/indicator/BX.KLT.DINV.WD.GD.ZS
براساس گزارش سالیانه آنکتاد، ¹ در سال 2014 ، ایران در میان 5 کشوری بوده است که دارای بیشترین تغییرات در جریان سرمایه گذاری مستقیم خارجی (این جریان سرمایهگذاری شامل جریان سرمایه گذاری در بورس نیز است) در منطقه جنوب آسیا بوده است. به طوری که خالص ورودی جریان سرمایه گذاری مستقیم خارجی برای ایران در سال 2014 با 31 درصد کاهش و خروجی جریان سرمایه گذاری مستقیم خارجی در این سال با 315 درصد رشد مواجه شده است. تشدید تحریم های بین المللی با اثرگذاری بر بخش نفت و گاز و بخش تولیدی² ( به ویژه فولاد، اتومبیل سازی و دارویی) و ممنوعیت فروش نفت به اتحادیه اروپا و محدودیت در فروش آسیا از دلایل اصلی این خروج سرمایه در سال 2014 عنوان شده است.³
1- UNCTAD, 2015 , Global Investment Trends in 2014 and Prospects for 2015.
2- Manufacturing.
3- Anthony H. Cordesman, 2015.
منبع گزارش : دفتر مطالعات اقتصادی مجلس ، تهیه کننده : رضا علیزاده قره باغ شماره : 14647