شماره : .28566ت30872هـ
تاریخ : 1384.05.10
وزارت کشور سازمان حفاظت محیط زیست
هیأت وزیران درجلسه مورخ 1384.5.5 بنابه پیشنهاد شماره 57383-1 مورخ 1383.12.16سازمان حفاظت محیط زیست و به استناد ماده (22) قانون مدیریت پسماندها مصوب 1383ـ ، آیین‌نامه‌اجرایی قانون یادشده را به شرح زیر تصویب نمود:
آیین‌نامه اجرایی قانون مدیریت پسماندها
ماده 1ـ علاوه بر عبارات و اصطلاحات مندرج در ماده (2) قانون مدیریت پسماندها مصوب 1383ـ ،عبارات و اصطلاحات زیر درمعانی مشروح مربوط به کار می رود :
1- قانون: قانون مدیریت پسماندها مصوب 1383
2 – جداسازی: جداکردن زباله ها از یکدیگر
3- بازیافت: فرآیند تبدیل پسماند به مواد یا انرژی قابل استفاده مجدد 4 کارگروه ملی : کارگروه ملی مدیریت پسماندها
5- صندوق: صندوق ملی محیط زیست (موضوع بند “ب” ماده (68) قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب 1383ـ )
6- مؤسسه استاندارد: مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران.
7- جزء ویژه: آن دسته از پسماندهای ویژه ایجاد شده توسط اشخاصی که عمدتا تولید کننده پسماند عادی هستند.
8- سازمان: سازمان حفاظت محیط زیست.
ماده 2ـ برای دستیابی به هماهنگی بین دستگاههای مذکور در قانون، کارگروه ملی با ترکیب زیر تشکیل‌می‌شود:
1 – رییس سازمان حفاظت محیط زیست (رییس کارگروه)
2 – معاون وزارت کشور (رییس سازمان شهرداریها و دهیاریهای کشور)
3 معاون وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
4 – معاون وزارت صنایع و معادن
5 – معاون وزارت نفت
6 – معاون وزارت نیرو
7 – معاون وزارت جهادکشاورزی
8 – معاون مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران
9 – معاون سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران
10 – معاون سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور
11 – معاون شهرداری تهران
12 – معاونان سایر دستگاهها حسب مورد
تبصره ـ کارگروه استانی جهت هماهنگی در سطح استان با ترکیب مدیران دستگاههای مذکور در استان‌به مسؤولیت معاون امور عمرانی استانداری و دبیری مدیرکل دفتر شهری و روستایی استانداری تشکیل می‌گردد.
کارگروه مذکور می تواند درصورت لزوم کارگروههای شهرستانی را با ترکیب مشابه به مسؤولیت معاونفرماندار در سطح شهرستانها تشکیل دهد.
ماده 3 – وظایف کارگروه ملی با رعایت قانون به شرح زیر می باشد:
1 – تدوین، تنظیم و بازنگری جداول فهرست پسماندهای موضوع تبصره(2) ماده (2) قانون برایتصویب در شورای عالی حفاظت محیط زیست.
دستگاهها باید فهرست پسماندهای ویژه موردنظر خود را به کارگروه ملی اعلام نمایند و دستگاههای‌پیشنهاد دهنده در هنگام بررسی موارد پیشنهادی خود با حق رای در کارگروه حضور می یابند.
2 – ایجاد هماهنگی بین دستگاهها، برای پیشنهاد استانداردهای مقرر در قانون به مؤسسه استاندارد.
3- ایجاد هماهنگی بین دستگاههای مجری قانون در اجرای امور فرهنگی، آموزشی و اطلاع رسانی.
4- پیشنهاد اصلاح فهرست موضوع ماده (12) آیین‌نامه ناظر بر اخذ هزینه های بازیافت از تولیدکنندگان و واردکنندگان.
5- پیشنهاد برای گسترش استفاده از مواد اولیه بازیافتی.
6- پیشنهاد ضوابط و دستورالعملهای مربوط به :
الف- دفع، پردازش و بازیافت پسماندها
ب- حدود تشخیص پسماندهای ویژه پ شیوه های تولید و مصرف به نحوی که پسماند کمتری ایجادشود.
ت- چگونگی واگذاری مدیریت اجرایی پسماندها به اشخاص حقیقی و حقوقی متقاضی سرمایه گذاری‌در امور مدیریت پسماندها.
7 – ارایه سایر پیشنهادهای مرتبط با مدیریت پسماندها.
ماده 4 – مدیریت های اجرایی پسماندهای عادی باید طرح جامع و تفصیلی مدیریت پسماند را به‌گونه‌ای تهیه کنندکه در مراکز استانها و همچنین شهرهای با جمعیت بیش از یک میلیون نفر تا پایان سال1390 و در سایر شهرها و روستاها تا پایان سال 1392، همه پسماندهای عادی را به صورت تفکیک شده‌جمع آوری نمایند.
تبصره 1 – طرح جامع یادشده در کارگروه تبصره ماده(2) این آیین‌نامه و طرح تفصیلی آن در شورای‌اسلامی مربوط تصویب می شود.
تبصره 2 – جزء ویژه پسماندهای عادی و کشاورزی، پسماند عادی محسوب نشده اما مدیریت اجرایی‌آن به عهده مدیریت اجرایی پسماند عادی می باشد که در برنامه راهبردی مدیریت پسماند عادی، اجزای آن‌پیش بینی خواهد شد.
تبصره 3 – اعتبارات موردنیاز برای آموزش و اطلاع رسانی پسماندها توسط وزارت کشور (سازمان‌شهرداریها و دهیاریهای کشور) تامین خواهد شد.
ماده 5 – وزارت کشور باید با هماهنگی سازمان شیوه نامه های اجرایی مدیریت پسماندهای عادی وکشاورزی و پسماند ویژه تبدیل شده به پسماند عادی از قبیل تولید، ذخیره سازی، جمع آوری، جداسازی،حمل و نقل، بازیافت، پردازش و دفع را با رعایت ماده(11) قانون، شش ماه پس از ابلاغ این آیین‌نامه تهیه وبه مورد اجرا گذارد.
تبصره – شیوه‌نامه های موضوع این ماده پس از تهیه و انتشار در روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایرانبه منزله اعلام بوده و لازم الاجرا می باشد.
ماده 6ـ وزارت کشور موظف است:
1- ضوابط، مقررات و دستورالعملهای قانونی را به مدیریتهای اجرایی پسماند عادی و شوراهای اسلامی ابلاغ نماید.
2- بانک اطلاعاتی مدیریت پسماندهای عادی و کشاورزی را تهیه و برای تکمیل بانک اطلاعاتی جامع‌پسماندها به سازمان ارایه نمایند.
3- محل دفع پسماندهای عادی را براساس ضوابط زیست محیطی و با هماهنگی سازمان و وزارت‌جهادکشاورزی تعیین نماید.
4- شیوه نامه انعقاد قرارداد و ارجاع عملیات مدیریت پسماند به اشخاص حقیقی و حقوقی ذیصلاح راتهیه نماید.
5- شیوه نامه های اجرایی سازماندهی اشخاص حقیقی و حقوقی که قبل از تصویب قانون و آیین‌نامه درعملیات مدیریت پسماند عادی فعالیت داشته اند را تهیه نماید.
6- با وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در تهیه شیوه نامه موضوع ماده (5) قانون همکاری نماید.
ماده 7– محلهای دفع تعیین شده پسماندها در صورت لزوم ، با اجرای مفاد قانون نحوه خرید و تملک دراختیار مدیریتهای اجرایی پسماندها قرار گرفته تا طبق ضوابط و مقررات مربوط بهره برداری گردد.
ماده 8 – تولیدکنندگان پسماند عادی و اشخاص حقیقی و حقوقی مسئول مراکز و مجتمع هایی که‌پسماند عادی تولید می کنند، از قبیل ساکنین منازل، مدیران و متصدیان مجتمع ها و شهرکها، اردوگاهها،سربازخانه ها، واحدها و مجتمع های تجاری، خدماتی، آموزشی، تفریحی و تفرجگاهی در قبال مدیریت‌اجرایی پسماند عادی پاسخگو بوده و ملزم به رعایت مقررات و شیوه نامه های آیین‌نامه می باشند.
ماده 9 – کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی که مبادرت به عملیات ساختمانی و عمرانی از هر قبیل در سطحشهر، روستا و بخش می‌نمایند، باید مقررات و شیوه نامه‌های مربوط در خصوص جداسازی، ذخیره و انتقال‌نخاله‌های ساختمانی را رعایت نمایند.
ماده 10 – بخشداریها باید براساس شیوه نامه های ارسالی از طرف وزارت کشور نسبت به جمع آوری،حمل و دفع پسماندهای عادی بین راهی از قبیل پسماندهای رستورانها، پمپ بنزین ها و سایر تاسیسات‌اطراف راهها و حریم راهها اقدام نمایند.
تبصره‌ـ راهداریها باید در مدیریت پسماندهای حریم جاده ها و اماکن بین راهی با بخشداری ها همکاری‌نمایند.
ماده 11ـ کلیه مراکز تولیدکننده پسماندهای ویژه همچنین تولیدکنندگان جزء ویژه پسماند عادی(خانگی) باید نسبت به جداسازی پسماندهای ویژه از پسماندهای عادی در محل تولید اقدام نمایند.
ماده 12ـ تولیدکنندگان و واردکنندگان اقلام مشروح زیر باید پسماند حاصل از کالا های خود را بازیافت نمایند.
درصورتی که نتوانند به این امر اقدام نمایند، باید برابر نیم در هزار ارزش کالارا همزمان با فروش و یا ورودبه صندوق پرداخت نمایند.
صندوق باید به نسبت بازیافت پسماند حاصل از هر یک از اقلام مزبور، مبالغ دریافتی را در اختیار واحدهای بازیافت کننده آن قلم از پسماند قرار دهد.
متخلفین به مجازاتهای تعیین شده در ماده (16) قانون محکوم خواهند شد.
1 – مواد پلیمری از قبیل پلاستیکها، PEP و لاستیک
2- کالاهای شیشه ای، کریستال
3- اشیای ساخته شده از فلزات ساده و آلیاژی
4 – اشیای ساخته شده از چوب و نئوپان
5- کالاهای ساخته شده از کاغذ و مقوا
6- انواع روغنهای روانکار
7- کالاهایی که حداقل از دو جزء شیشه، فلز، پلیمر، سلولز تشکیل شوند.
8 – لوازم برقی و الکترونیکی
9 – انواع مصالح ساختمانی از نوع کانی های غیر فلزی
تبصره 1ـ واحدهای تولیدی که از مواد اولیه بازیافتی استفاده می کنند، به ازای استفاده از اینگونه مواد ازپرداخت مبلغ تعیین شده معاف خواهند بود.
تبصره 2ـ واحدهای تولیدی که محصولات خود را صادر می کنند و یا واردکنندگانی که کالای خود رامرجوع می کنند، به ازای میزان کالای صادر شده و یا مرجوعی، از پرداخت مبلغ تعیین شده معاف خواهندبود.
تبصره 3ـ تجدیدنظر در اقلام و مبلغ مذکور حسب مورد پس از طرح در کارگروه ملی با پیشنهاد سازمان‌و تصویب هیأت وزیران خواهد بود.
ماده 13ـ تولیدکنندگان، واردکنندگان و کسانی که مسوولیت بسته بندی مواد و محصولاتی که منجر به‌ایجاد پسماندهای ویژه می گردند( از جمله سموم و کودهای شیمیایی)باید نحوه استفاده، نگهداری، حمل ونقل و دفع پسماندهای حاصل از مصرف و نیز اشیاء و موارد آلوده شده به آنها را پس از تایید مراجع ذی ربط،بر روی بسته بندی درج نمایند.
ماده 14ـ وزارت اموراقتصادی و دارایی باید از طریق گمرکات، از ورود کالاهایی که بر اساس فهرست‌اعلام شده از سوی سازمان، دارای پسماند ویژه غیرمجاز می باشد جلوگیری نماید.
ماده 15 – سازمان باید نسبت به تدوین فهرست کالاهایی که پس از مصرف، پسماند بیشتر یا پسماند بابازیافت مشکل تر و یا پسماند خطرناک ایجاد می کنند اقدام و شیوه نامه نحوه مدیریت آنها را تهیه و حسبمورد به دستگاه ذی ربط اعلام نماید.
ماده 16 – مؤسسه استاندارد باید ظرف یکسال پس از ابلاغ این آیین‌نامه استانداردهای زیر را تدوین نماید:
1 – استاندارد کاغذ و پلاستیک بازیافتی و موارد مجاز استفاده آنها از جنبه های فنی و بهداشتی .
2 – استانداردهای کود آلی به خصوص کود کمپوست حاصل از پردازش پسماندهای عادی و کشاورزی.
3- استاندارد تاسیسات و تجهیزات مرتبط با مدیریت پسماندها از جمله دستگاههای زباله سوز و نوع‌پسماندهای مورد پذیرش از جنبه فنی و بهداشتی.
4- استاندارد علایم نشان دهنده نوع و جنس پلاستیکها و نیز پلاستیکهای قابل تجزیه در طبیعت.
5- استاندارد سایر مواردی که حسب مورد از سوی کارگروه ملی پیشنهاد می شود.
ماده 17 – واحدهای بازیافت که با ضوابط زیست محیطی سازمان تطابق داشته باشند، از حداکثرتسهیلاتی که برای احداث و ادامه فعالیت واحدهای صنعتی در نظر گرفته می شود برخوردار خواهند بود.
تبصره 1ـ در صورت پرداخت هرگونه یارانه یا تعلق نرخ ترجیحی برای حمایت از انواع کود شیمیایی،کودهای کمپوست نیز به همان میزان بهره مند خواهند شد.
تبصره 2ـ وزارت نیرو باید برق حاصل از بازیافت را بر اساس تصویبنامه شماره .16825ت 33188مورخ 1384.4.8 خریداری نماید.
ماده 18– سازمان مدیریت و برنامه ریزی باید با همکاری دستگاههای اجرایی ذی ربط در هر مورد،نسبت به تشخیص صلاحیت مشاوران و پیمانکاران ذی صلاح حقیقی و حقوقی اقدام نماید..
ماده 19– تولیدکنندگان پسماندهای ویژه مندرج در جدول شماره (1) ملزم به کاهش مقدار و یا شدت‌آلودگی پسماندها مطابق جدول مذکور بوده و باید پسماند تولیدی و ظرفیت فعالیت خود را در فرمهایاظهارنامه ثبت و به سازمان گزارش نمایند.
جدول مذکور حسب مورد با پیشنهاد سازمان (کارگروه ملی) و تصویب هیأت وزیران قابل تغییر می باشد.
متخلفین از مفاد این ماده به حداکثر مجازات مقرر در ماده (16) قانون محکوم خواهند شد.
سازمان باید ظرف شش ماه پس از ابلاغ این آیین‌نامه، نسبت به تهیه فرمهای اظهارنامه مربوط اقدام نماید.
جدول شماره (1):
موضوع ماده (19) میزان پسماند و یا مشخصات آن نوع پسماندها تولید کنندگان پسماند حداکثر تا 20درصد وزن روغن پایه تولیدی مجموع پسماندها واحدهای تصفیه دوم روغن حداکثر تا 2.5 درصد وزن کلرتولیدی پسماندهای جیوه ای خشک واحدهای کلر الکالی با سل جیوه حداکثر تا 4 برابر وزن روی تولیدی‌مجموع پسماندها تولید روی به روش انحلال در اسید
ماده 20 – کلیه تولیدکنندگان، واردکنندگان و توزیع کنندگان کالاو مواد باید مشخصات، مقدار و نحوه‌مدیریت پسماند ویژه خود را به شرح مندرج در اظهارنامه، به سازمان و دستگاه ذی ربط ارایه نمایند.
متخلفین از مفاد این ماده به مجازاتهای مقرر در ماده (16) قانون محکوم خواهند شد.
ماده 21 – پسماندهای دامپزشکی به عنوان پسماندهای ویژه کشاورزی، مشمول ماده (11) قانون می‌باشند.
ماده 22ـ سازمان باید با رعایت ماده(11) قانون، براساس کمی‌ت و کیفیت پسماندهای ویژه صنعتی،محلهای مناسب دفع آنها را مطالعه و به وزارتخانه های کشور و صنایع و معادن پیشنهاد نماید.
ماده 23- سازمان باید ضوابط زیست محیطی محلهای دفع و دفن پسماندها اعم از ویژه و عادی راتعیین و به دستگاههای ذی ربط اعلام نماید.
ماده 24ـ سازمان حسب مورد مرجع تشخیص حد تبدیل پسماند ویژه و عادی به یکدیگر براساس‌تعیین میزان و غلظت عامل خطرناک در پسماند می باشد.
ماده 25ـ دستگاههای ذی ربط باید قبل از صدور مجوز محل دفن زباله ها و پسماندها نسبت به استعلام‌و اخذ تاییدیه وزارت نیرو در زمینه عدم تاثیرپذیری منابع آبی اقدام نماید.
ماده 26ـ سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور باید در شرح خدمات مشاوران تهیه کننده طرحهای‌توسعه و عمران، اجرای تبصره (1) ماده (12) قانون را منظور نماید.
ماده 27 – وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی باید تا شش ماه پس از ابلاغ این آیین‌نامه، معیارهاو ضوابط موضوع ماده (5) قانون را تهیه و ابلاغ نماید.
ماده 28– مدیریت اجرایی پسماندها باید از خدمات کارشناسان و متخصصین واجد شرایط( بطور ترجیحی بهداشت محیط و محیط زیست) استفاده نمایند.
ماده 29 – مراجع مسئول موضوع ماده (7) قانون مدیریت پسماندها، به منظور کنترل انتشار آلودگی های‌ناشی از انتقال زباله ها و پسماندها به منابع آبی به ویژه منابع تامین کننده آب شرب، از دفع پسماندهای موجوددر آبراهه ها،منابع آبی و مخازن پشت سدها جلوگیری نمایند.
ماده 30 – سوزاندن پسماند در محیط آزاد و یا در پسماند سوزهای غیر استاندارد و مغایر با ضوابط وشیوه نامه های مربوط، ممنوع است.
ماده 31 – تخلیه کنندگان پسماندهای ویژه در اماکن غیرمجاز و همچنین خودروهای تخلیه کننده پسماندهای ویژه حسب مورد، به حداکثر مجازاتهای تعیین شده در مواد (16) و (20 ) قانون محکوم خواهندشد.
ماده 32 – سازمان باید تا یکسال پس از ابلاغ این آیین‌نامه، بانک اطلاعاتی جامع پسماندها را باهمکاری دستگاهها و مدیریتهای اجرایی ذی ربط تهیه نماید.
ماده 33 – نقل و انتقال درون مرزی پسماندهای ویژه، تابع آیین‌نامه اجرایی حمل و نقل مواد خطرناک(موضوع تصویبنامه شماره .44870ت22029هـ مورخ 1380.12.27 هیأت وزیران) و اصلاحیه هایبعدی آن خواهد بود.
ماده 34– کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی که مبادرت به نقل و انتقال برون مرزی پسماندهای ویژه می‌نمایند باید مفاد کنوانسیون بازل را رعایت نموده و اطلاعات لازم را در اختیار سازمان (مرجع ملی کنوانسیون‌بازل) قرار دهند.
اشخاص حقیقی و حقوقی که مفاد کنوانسیون را رعایت نکنند یا اطلاعات نادرست به سازمان ارایه نمایندبه حداکثر مجازاتهای تعیین شده در ماده (16) قانون محکوم خواهند شد.
ماده 35 – زباله های دریایی و مصالح لایروبی دریایی تابع ضمیمه پنجم کنوانسیون MARPOL وکنوانسیون دفع مواد زاید در دریا بوده و کارگروه ملی باید در تدوین ضوابط و شیوه نامه های مربوط، مفادکنوانسیون مزبور را لحاظ نماید.
ماده 36 – نیروهای انتظامی و مامورین سازمان، همچنین مامورین وزارت کشور، شهرداریها، دهیاریهاو بخشداریها درصورتی که وظایف ضابطین قوه قضاییه را زیرنظر دادستان تعلیم گرفته باشند از لحاظ‌اجرای قانون و آیین‌نامه و شیوه نامه های ناشیاز آن در ردیف ضابطین قوه قضاییه قرار می گیرند.
وزارتخانه های کشور و دادگستری باید زمینه های آموزش، تنظیم و تدوین شیوه نامه نحوه اقدام ماموران‌مذکور را فراهم آورند.
مامورین وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، وزارت جهادکشاورزی، وزارت نیرو باید نسبت به‌شناسایی، گزارش و پیگیری از تخلفهای مرتبط با این قانون اقدام نمایند.
ماده 37 – دستگاههای مذکور در تبصره ماده (6) قانون، باید در اجرای تکالیف این تبصره، برنامه‌سالانه خود را تنظیم و اعتبارات لازم را پیش بینی تا در قانون بودجه گنجانده شود.
ماده 38 – سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور باید اعتبارات لازم جهت اجرایی شدن این آیین‌نامه رادر لوایح بودجه پیش بینی نماید.
ماده 39 – دستگاههای مشمول ماده(21) عبارتند از:
وزارت کشور(بخشداریها)،سازمان شهرداریها و دهیاریهای کشور(شهرداریها و دهیاریها)، سازمان حفاظت محیط زیست، وزارت جهادکشاورزی، وزارت صنایع و معادن، وزارت بهداشت، درمان و آموزش‌پزشکی و وزارت راه و ترابری.
محمدرضا عارف – معاون اول رییس‌جمهور